bij het afscheid van een werkende moeder
Nu heeft een werkende moeder een glanzende carrière met perspectief en kinderopvang, maar in de jaren zeventig lag dat anders. Ik ben opgegroeid in de tijd dat vaders een baan hadden en de moeders een baantje. Heel aarzelend want je had wat uit te leggen als moeder als je, zoals dat toen heette, ‘buiten de deur’ ging werken. Nu heb je wat uit te leggen als je thuis bij de kinderen blijft. Het kan verkeren.
Mijn moeder ging zo’n 30 jaar geleden samen met een buurvrouw naar de bibliotheek bij ons in de straat om te vragen of er een baantje beschikbaar was. Niks solliciteren of assessment, direct de volgende dag beginnen. En niks forensen of carpoolen, gewoon op loopafstand. In mijn klas had nog bijna niemand een werkende moeder, dus ik werd er meteen bijzonder van. Uit die tijd stamt ook het zogenaamde ‘sleutelkind’, dat met een huissleutel om de nek alleen thuiskomt na school. Sneu, vonden vooral niet-werkende moeders. Gaaf, vonden klasgenoten, zo’n moeder die bij de bieb werkt. Handig ook voor boeken die te laat waren. En zo dichtbij dat de bieb een verlengde huiskamer werd. We waren er kind aan huis, kenden iedereen en mijn zus en ik vochten daar de ruzietjes uit.
Ik moest het even navragen maar ze heeft 14 jaar bij de bibliotheek gewerkt, tot tevredenheid van het hele gezin. Een gezellig klein baantje, tot ze ging scheiden. Toen werd het menens en moest een heuse baan gezocht worden: voltijds en met goed prepensioen. Bij de bieb zat dat er niet in, dus ging ze op banenjacht. Moeizaam, want hoe jong van geest ook, maatschappelijk gezien was ze bejaard. Haar hart lag in de verpleging, maar daar was ze veel te lang uit. Mee gestopt toen ze ging trouwen, dat sprak toen vanzelf. Toch vond ze vrij snel een baan rond de verpleging, in de keuken van toen nog ’t Venderink, opleiding voor verpleegkundigen. Daar ging ze met veel zwier en inzet aan de gang. Ik had er niet veel zicht meer op, want een eigen leven te leiden, maar na ziekenhuisbezoek kwam ik altijd wel verslag doen in de keuken, waar het een gezellige boel was. Ik herinner mij vooral uit die tijd veel Knorr-soep en bloemschikcursussen.
Om kort te gaan: ze is begonnen in de keuken van het Venderink en weggegaan bij het open leercentrum van het ROC-Oostnederland. Ofwel, van de keuken naar de bieb bij de verpleegsterschool. Er zit toch enige consistentie in haar carrière. 31 jaar bij elkaar en continu. Dat is fiks voor iemand van haar generatie. Vroeg begonnen in een tijd dat het helemaal niet vanzelf sprak buitenshuis te gaan werken en het glazen plafond, waar ik doorheen moet breken, nog niet bestond. Dat is nu wel anders. Eva, mijn schat, weet niet beter dan dat ze een lang arbeidzaam leven te gaan heeft. Toen ik haar de hamvraag voorlegde: wat wil je later worden? zei ze ‘moeder’. ‘Mooi, het allermooiste’, zei ik, ‘maar daar kun je makkelijk iets bij doen, dus kijk nog maar’es rond, want prepensioen zit er voor jou niet meer in’.
Kom ik tot de slotsom en het bruggetje naar dit kado. Binnen twee decennia groeide de arbeidsparticipatie van vrouwen exponentieel en daarmee het schuldgevoel van de werkende moeder, want die zat niet altijd klaar met een kopje thee als de kinderen uit school kwamen. Die vermaledijde theepot werd de inzet van een controverse tussen werkende en niet-werkende moeders en staat tegenwoordig bijna symbool voor de voltijds moeder. En de kinderen malen niet om thee, toen niet en nu niet. Ik kan me niet heugen ooit met mijn moeder thee te hebben gedronken uit school. Ik moet er niet aan denken, daar had ik het veel te druk voor. En als ik er nu met Eva eens goed voor ga zitten vraagt ze of ik niet iets voor mezelf kan doen. Het is als het kwaliteitsuurtje, ook ontstaan in de tijd dat moeders gingen werken, het komt de kinderen nooit uit. Ze gaan hun eigen gang en zo hoort het ook. Kwaliteit valt niet te agenderen.
Kwaliteitsuurtje en theepot, wij zijn er nooit aan ten prooi gevallen en toch leuk groot geworden. Ik was toen blij met een moeder die er niet altijd was en nu trots op een moeder die een mooie loopbaan achter de rug heeft. Ze gaat nu onze kinderen van school halen omdat de moeders te druk zijn met de carriere en ze gaat keurig klaarzitten met deze theepot om drie uur. Denk erom!
Uitgesproken op 30 september 2004
